#Pozytywna edukacja

Co warto wiedzieć o nauczaniu STEM?

Zuzanna Pawlak-Lodzińska 2021-12-16

Dlaczego w edukacji STEM tak ważne jest umiejętne stawianie pytań? Na jakie pułapki i stereotypy możesz trafić, próbując wdrażać ten model edukacji? Czy STEM można wykorzystać w naukach humanistycznych? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Edukacja STEM (od angielskich słów Science, Technology, Engineering, Mathematics) to nowoczesny model nauczania, który zyskuje coraz większą popularność, także w Polsce. Jego innowacyjność polega na podkreślaniu praktycznego zastosowania wiedzy i pokazywaniu uczniom, że nauki matematyczno-przyrodnicze i techniczne się ze sobą łączą i wzajemnie uzupełniają.

W nauczaniu STEM ważną rolę odgrywają umiejętnie zadane pytania. Wyróżniamy dwa rodzaje pytań ‒ typowe pytania szkolne oraz„dobre pytania”.

Typowe pytania szkolne:

Ich celem jest odtworzenie informacji.
Mają tylko jedną poprawna odpowiedź.
Nie generują kolejnych pytań.
Możemy na nie odpowiedzieć nawet wtedy, jeśli nie rozumiemy tekstu.
Odpowiedzi na nie szybko znajdziemy w Internecie (odpowiedziałaby na nie także sztuczna inteligencja).

„Dobre pytania”:

Wymuszają wnioskowanie, wyrażanie opinii i wyzwalają kreatywność.
Ich celem jest dotarcie do zrozumienia zagadnienia.
Zmuszają do odwołania się do osobistych doświadczeń.
Nie da się na nie odpowiedzieć w prosty sposób ‒ trzeba np. coś zbadać, zadać dodatkowe pytania, postawić jakąś hipotezę.
Świetnie sprawdzają się w edukacji przyrodniczej i matematycznej. Ale nie tylko!

Myśląc o nauczaniu STEM, często ograniczamy się do działania (tworzenie modeli, konstruowanie, budowanie), ale zapominamy o tym, co powinno temu towarzyszyć: stawianie problemów i pytań badawczych, wspólne zastanawianie się, jak takie problemy można rozwiązać, tworzenie prototypów. Wdrażając metodę STEM w procesie edukacji, łatwo wpaść w pułapki, które odsuwają nas od istoty tego narzędzia. Warto zwrócić uwagę na kilka z nich:

Zakupoholizm. Wielu ludziom nauczanie w obszarze STEM kojarzy się przede wszystkim z nowoczesną technologią. Szkoły, które pragną wdrażać ten model nauczania, pod wpływem impulsu inwestują więc w sprzęt elektroniczny czy drogie oprogramowanie. A przecież same narzędzia, bez zastosowania odpowiedniej metodyki, to jeszcze nie wszystko.
Estetyzacja. Chcąc wzbudzić pozytywne skojarzenie, niejednokrotnie skupiamy się na estetycznym, a nie naukowym aspekcie podejmowanych działań. Jeśli robimy eksperymenty chemiczne, oczekujemy, że w efekcie powstaną śliczne, kolorowe substancje. A gdy tworzymy model statku kosmicznego, koniecznie chcemy go pięknie ozdobić.
Sprowadzanie STEM do użytkowania nowych technologii.
Próba zmieszczenia jak największej ilości dyscyplin podczas realizacji konkretnego zadania, a przez to, w praktyce – spłycanie danych obszarów. Jeśli budując model samolotu dzieci użyją kalkulatora, aby coś obliczyć, to jeszcze nie znaczy, że to jest zadanie matematyczne.
Odrzucanie tego, co do tej pory wychodziło nam dobrze, bo jest „za mało STEMowe”. Jeśli prowadzimy zajęcia w terenie i one nam świetnie wychodzą, to nie musimy rzucać wszystkiego i przesiadać się przed komputery. Można nauczać STEM, nie rezygnując z tego, co udało nam się wypracować.

Na nasz pozytywny lub negatywny stosunek do STEM wpływa wiele czynników, takich jak dom rodzinny, szkoła, społeczność, zainteresowania, zdolności, aspiracje, samoocena (STEM jest dla mnie za trudne) oraz tożsamość, w sensie grupy, z którą się identyfikujemy (STEM nie jest dla ludzi takich jak ja). Największą barierą może się jednak okazać... płeć.

Jako społeczeństwo, często nie zdając sobie z tego sprawy, uznajemy stereotyp o rzekomej wyższej inteligencji mężczyzn nad kobietami. Doskonale obrazuje to badanie z USA, podczas którego przeanalizowano wiele milionów komentarzy studentów (zarówno mężczyzn, jak i kobiet) na temat wykładowców akademickich. Określenia takie jak “geniusz”, “bystry”, “inteligentny” były używane dwa razy częściej w stosunku do wykładowców niż wykładowczyń i osób czarnoskórych.

Jak możemy przełamać te stereotypy i budować pozytywny przekaz o STEM?

Nie przypisywać osiągnięć/sukcesów w zakresie STEM jedynie większej bystrości czy geniuszowi, lecz uświadamiać, że za sukcesem stoją przede wszystkim kompetencje oraz praca konkretnych osób (niezależnie od płci).
Być nastawionym na różnorodność, zwłaszcza kiedy myśli się o prototypie produktu i jego przyszłym użytkowniku. Brać pod uwagę duże spektrum, by uniknąć projektów skrojonych pod stereotypową personę (negatywny przykład to projektowanie samochodów pod stereotypowych mężczyzn).
Nie kreować obrazu STEM jako czegoś wyjątkowego i ponadprzeciętnego (przez to niedostępnego).
Budować przekaz: “STEM potrzebuje ludzi takich jak Ty” (z różnymi talentami).
Pokazywać różnorodnych badaczy ‒ młodszych i starszych, kobiety i mężczyzn.

Prawdopodobnie STEM kojarzy ci się przede wszystkim z naukami ścisłymi. Jest jednak sporo projektów, zwłaszcza w USA, które łączą STEM z naukami humanistycznymi. Większość polega na konfrontacji przeszłości z przyszłością. Oto kilka przykładów.

Projekt z zakresu dziedzictwa. Dzieci projektują aplikację, która pomoże w poznawaniu historii zabytkowych budynków. Kluczowe jest tutaj pytanie, dlaczego dana budowla była ważna kiedyś, a jaką rolę pełni dziś.
Projekt łączący socjologię z inżynierią. Polega na badaniu tego, jak zmieniała się technologia na przestrzeni wieków, jak wyglądały różne maszyny w przeszłości w porównaniu z dzisiejszymi możliwościami.

Pobierz! 2.45 MB

Tekst jest podsumowaniem webinaru z dnia 30.11.2021, który dla pracowników Fundacji Uniwersytet Dzieci poprowadziła Digna Couso z Uniwersytetu Autonomicznego w Barcelonie. Webinar odbył się w ramach projektu PHERECLOS.