#Pozytywna edukacja

Jak łączymy zabawy ruchowe z nauką? Kilka inspiracji z naszych warsztatów

Agnieszka Kulus-Klepacka, Urszula Margas, Anna Żebracka 2025-01-29

Ruch jest podstawową formą ekspresji dziecka, a jego obecność w codziennych zajęciach edukacyjnych ma kluczowe znaczenie dla rozwoju. Współczesne podejście do edukacji zwraca szczególną uwagę na integrację aktywności fizycznej z nauką, ponieważ ruch nie tylko wpływa na kondycję fizyczną dziecka, ale także wspomaga jego rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny.

Uniwersytet Dzieci to zróżnicowany program edukacyjny, w którym nie brakuje zajęć ruchowych i sportowych. Dobrze dobrane aktywności ruchowe to świetna okazja do wytłumaczenia zagadnień z różnych dziedzin nauki!

W niniejszym artykule opiszemy przykłady aktywności warsztatowych Uniwersytetu Dzieci, które wykorzystują zabawę ruchową oraz różne rodzaje technik ruchowych, takich jak taniec czy sztuki walki.

Z tego artykułu dowiesz się:
– dlaczego zabawy ruchowe mogą być atrakcyjnym narzędziem edukacyjnym;
– jak poprzez zabawy ruchowe wyjaśniać skomplikowane procesy biologiczne i fizjologiczne;
– jak ruch rozwija empatię, asertywność i samoświadomość;
– czy psychoedukacyjne zabawy uczą radzenia sobie z emocjami;
– jak mogą wyglądać warsztaty przybliżające dzieciom taniec, sztuki walki, życie osób niewidomych, inne kultury;
– dlaczego aktywne uczenie się poprzez doświadczenie jest skuteczniejsze od metod tradycyjnych.

Czas czytania: 7 minut

Zabawy ruchowe świetnie sprawdzają się w dydaktyce różnych dziedzin nauki i mogą stać się modelem służącym do prezentacji złożonych procesów.

Szczególnie w przypadku młodszych dzieci z kierunków Odkrywanie (6-7 lat) i Inspiracje (8-9 lat) zabawa ruchowa to świetny sposób, by wyjaśnić zjawiska przyrodnicze.

Przywołajmy kilka przykładów z warsztatów dotyczących procesów fizjologicznych.

Podczas zajęć „Dlaczego mam katar i boli mnie gardło?” dzieci poszerzały swoją wiedzę na temat przebiegu przeziębienia. W serii zabaw ruchowych wcielały się w role wirusów oraz komórek układu odpornościowego.

Jako atrybuty wystarczyły różnokolorowe foliowe pelerynki, miecze i tarcze (oraz wyrażanie odpowiedniej miny). Obie grupy, wirusy i komórki odpornościowe, symulowały atak wirusów na organizm i walkę z nimi, odbywającą się w nosie, przy aktywnym udziale komórek układu odpornościowego. Bitwa nie obyła się bez ofiar, a jej pozostałością były fragmenty zerwanych peleryn na podłodze – był to katar.

Dzięki tej symulacji, która dostarczyła dzieciom wiele radości, uczestnicy zrozumieli prosty mechanizm obrony fizjologicznej, która rozgrywa się podczas przeziębienia.

Mózg jest najważniejszym organem naszego ciała, odpowiadającym za wiele funkcji życiowych. Procesami, które rozgrywają się w mózgu i układzie nerwowym szczególnie interesuje się współczesna nauka. Czy są to zagadnienia, które można przybliżać uczniom pierwszej czy drugiej klasy? Takie wyzwanie podjęliśmy na Uniwersytecie Dzieci i znów pomocna okazała się formuła zabawy ruchowej.

Podczas zajęć „Czy komórki nerwowe mogą popełniać błędy?” dzieci dowiedziały się, jak działa układ nerwowy i kierujący jego pracą mózg.

Wzięły udział w zabawie ruchowej polegającej na budowie szlaku nerwowego złożonego z nich samych i przesyłaniu impulsu elektrycznego w postaci piłeczki pingpongowej.

Poznały dzięki temu kluczowe elementy ośrodkowego układu nerwowego oraz ich funkcje. W podsumowaniu zastanawiały się, jak można usprawnić mózg i co wpływa na rozwój nowych połączeń nerwowych.

Kolejnym fascynującym dla dzieci tematem okołomedycznym jest krew. Na warsztatach „Dlaczego krew jest czerwona?” uczestnicy wzięli udział w zabawach ruchowych odtwarzających podstawowe działanie krwi w organizmie: dostarczanie komórkom tlenu, usuwanie dwutlenku węgla, obrona organizmu oraz transport składników odżywczych.

Dzieci zostały podzielone na grupy: czerwonych krwinek, leukocytów i płytek krwi. Każda grupa dostała zadanie związane z funkcją danego składnika krwi. Otrzymała też jakiś charakterystyczny element wyglądu (np. tasiemki na rękę w określonym kolorze). Zadania, które otrzymali uczestnicy ćwiczenia:

czerwone krwinki: w specjalnych czerwonych „transporterach” (teczkach) przenosiły tlen (niebieskie kółeczka pasujące do miejsc zaznaczonych w teczkach) z płuc do narządów, zabierając stamtąd dwutlenek węgla. Duże obrazki kilku narządów czekały rozłożone na trasie, którą wędrowały krwinki;
osocze: przenosiło pożywienie (obrazki przedstawiające np. cukier, witaminy) z jelit do wszystkich narządów;
białe krwinki: przy użyciu swojego atrybutu (lupy do szukania bakterii) czuwały, by nie pojawił się patogen (bakteria lub wirus), a jeśli się pojawił – usuwały go;
płytki krwi: na sygnał „skaleczenie!” gromadziły się w miejscu zranienia i naprawiały uszkodzone naczynie krwionośne (chwytając się za ręce).

Trasa, którą miała podążać tak złożona „krew” była wytyczona przez czerwony sznurek. Wszystkie grupy po krótkim treningu jednocześnie wykonywały swoje zadania, starając się utrzymać odpowiednie tempo i nie przeszkadzać sobie wzajemnie.

Dzięki tej prostej zabawie ruchowej uczestnicy poznali funkcję poszczególnych składników krwi: czerwonych i białych krwinek, osocza, płytek krwi.

W kolejnej części zajęć dzieci skomponowały własną „krew” w słoikach. Określiły proporcje składników krwi, a dzięki temu poznały pojęcie normy w wynikach badań. Wypełniły karty pracy, dzięki którym utrwaliły wiedzę, a na koniec zajęć każde dziecko mogło samo przeanalizować własne wyniki badań krwi.

Medyczna tematyka zajęć była również pretekstem do pokazania dzieciom zastosowania matematyki w różnych dziedzinach życia.

Ruch może pomóc w pracy nad zagadnieniami, które mogą być trudne do skonceptualizowania w inny sposób.

Każdy odczuwa przecież emocje, ale nie jest łatwo o nich rozmawiać, kiedy bywają tak gwałtowne i krótkotrwałe. Jeszcze trudniej znaleźć i opisać ciąg przyczynowo-skutkowy między naszymi przeżyciami wewnętrznymi a zachowaniami w relacjach z innymi ludźmi.

W psychoedukacji wykorzystywaliśmy więc na przykład ćwiczenie ruchowe, w którym uczestnicy zajęć mieli za zadanie zniszczyć baloniki przywiązane do kostek innych osób, jednocześnie nie pozwalając na zniszczenie swojego.

Po zakończonej zabawie nazywali swoje emocje – od ekscytacji po frustrację – i z pomocą psychologa rozmawiali o tym, jak te emocje wyrażały się w działaniach podczas gry.

Po wymianie doświadczeń i przemyśleń wprowadzano trzy kategorie zachowań, które pojawiają się w kontaktach międzyludzkich:

zachowania uległe, gdy stawiamy interesy i prawa innych wyżej niż swoje;
zachowania agresywne, kiedy stawiamy swoje interesy i prawa wyżej od innych;
zachowania asertywne, gdy stawiamy swoje interesy i prawa na tym samym poziomie co interesy i prawa innych.

Podczas tej zabawy ruchowej studenci mieli możliwość przeżycia całej gamy emocji w bezpiecznym środowisku.

Prosta aktywność, która może być znana z imprez okolicznościowych czy gier integracyjnych, pomogła uczestnikom zajęć w zrozumieniu wielopłaszczyznowości życia wewnętrznego i pracy nad relacjami z innymi.

Zabawy ruchowe mogą uatrakcyjnić dobrze znane elementy zajęć edukacyjnych, jak na przykład głosowanie nad poprawną odpowiedzią. Taką funkcję spełniała aktywność „z Japonii czy nie z Japonii?”.

Na podłodze w sali położono sznurek, po którego jednej stronie stanęły dzieci. Ta strona sznurka nazwana została „europejską”. Następnie prowadząca wyświetlała zdjęcia różnych miejsc, budynków, symboli i rekwizytów, a zadaniem dzieci było orzekać, czy to, co widzą na slajdach, pochodzi z Japonii czy nie. Jeśli uczestnicy uważali, że tak, przechodzili na drugą stronę sznurka, czyli na stronę „japońską”. Decyzja o przejściu lub nie odbywała się przy okazji każdego zdjęcia.

Opisana zabawa aktywizuje dzieci na kilku poziomach. Po pierwsze wspiera zapamiętywanie bardziej niż klasyczne głosowanie z podniesieniem ręki lub zapisywanie odpowiedzi na kartkach. Po drugie rozbudza wyobraźnię, pomaga zastanowić się nad różnicami między państwami i kulturami, które napotykamy podczas podróży. Po trzecie w końcu zachęca do odważnego i pewnego artykułowania swoich sądów.

Inną z form wykorzystania ruchu podczas zajęć Uniwersytetu Dzieci jest nauka różnych rodzajów tańca. Warsztaty pt. „Czy każdy potrafi tańczyć?” okazały się doskonałym sposobem na wprowadzenie młodych ludzi w taniec nowoczesny.

Dzieci uczyły się synchronizacji ruchów z muzyką, rozwijając poczucie rytmu, koordynację oraz wyobraźnię. Zajęcia miały na celu udowodnienie tytułowej tezy, że w istocie każdy człowiek potrafi tańczyć.

Taniec może również stanowić formę wyrażania emocji i często towarzyszy zajęciom Uniwersytetu Dzieci z zakresu psychoedukacji.

Podczas ćwiczeń dzieci poprzez dynamiczne, energiczne ruchy wyrażają radość, ekscytację lub szczęście, podczas gdy powolne, płynne ruchy odzwierciedlają smutek lub spokój. Eksplorowanie przestrzeni poprzez rozbiegane, szerokie kroki wyrażać może wolność i beztroskę.

Warsztaty przybliżają też różne kultury, których elementem są m.in. tradycje związane z tańcem czy sztukami walki.

Na warsztatach pt. „Jak tańczą wojownicy?” dzieci poznały capoeirę, brazylijską sztukę walki, która łączy w sobie elementy akrobatyki, muzyki, gry i tańca. Zostały wprowadzone w sztukę walki, która uczy dyscypliny, wzajemnego szacunku, koncentracji, a także pomaga w rozwoju pewności siebie i odporności emocjonalnej.

Do współpracy przy realizacji zajęć zapraszani są specjaliści danej dziedziny i tak też jest w przypadku zajęć sportowych.

Do warsztatów „Jak strzelić gola, nie widząc bramki?” zaproszeni zostali zawodnicy Reprezentacji Polski w Blind Footballu, aby pokazać dzieciom, jak wygląda trening piłki nożnej niewidomych.

Studenci mieli okazję doświadczyć codzienności osób niewidzących, próbując poruszać się z zasłoniętymi oczami podczas wszystkich aktywności na zajęciach.

Odkryli techniki pracy z piłką, które pomagają operować nią na boisku oraz strzelić gola, nawet gdy nie widzi się bramki. Poznali różne techniki asekurowania osób niewidomych. Przede wszystkim zaś odkryli poprzez własne doświadczenie, jak działa osoba niewidoma i jak odbiera świat przy wykorzystaniu pozostałych zmysłów, co było ogromną lekcją szacunku dla osób niepełnosprawnych.

W artykule opisaliśmy znaczenie aktywności ruchowych na Uniwersytecie Dzieci. Są one zgodne z założeniami konstruktywizmu w pedagogice. W tym podejściu wiedza nie jest przekazywana biernie, lecz tworzona przez dzieci poprzez aktywne uczestnictwo i interakcje z otoczeniem.

Zabawy ruchowe stanowią doskonały przykład tego, jak dzieci mogą samodzielnie odkrywać i konstruować wiedzę, angażując się w procesy takie jak, symulacje biologiczne (np. rolę wirusów i komórek odpornościowych) czy fizjologiczne mechanizmy (np. krążenie krwi).

Zabawa ruchowa może być również pomocna w rozwoju umiejętności miękkich: rozumienia emocji (gra z niszczeniem baloników), empatyzacji z osobami niepełnosprawnymi (nauka blind footballu z osobami niewidomymi) czy akceptacji ciała (swobodna ekspresja na zajęciach „Czy każdy potrafi tańczyć?”).

Konstruktywizm zakłada, że dzieci uczą się najlepiej, gdy mają okazję doświadczyć procesu uczenia się poprzez własną aktywność i eksperymentowanie.

Zabawy ruchowe oferują przestrzeń do aktywnego odkrywania i rozwiązywania problemów, co sprzyja lepszemu przyswajaniu wiedzy. Przytoczone powyżej aktywności ukazują, jak dzieci, poprzez praktyczne działania, mogą zrozumieć skomplikowane procesy. Wiedza powinna być konstruowana w wyniku aktywności osoby uczącej się.

Dodatkowo, wykorzystanie ruchu w edukacji pomaga rozwijać kompetencje emocjonalne i społeczne, co jest zgodne z konstruktywistycznym podejściem, które uwzględnia całościowy rozwój dziecka.

Zabawy ruchowe stwarzają okazję do refleksji nad własnymi emocjami i zachowaniami, a także do współpracy z innymi i sprzyjają lepszemu zrozumieniu siebie i otoczenia.

Nasze sobotnie naukowe zajęcia to ogrom wiedzy i mnóstwo zabawy!

Nasi wykładowcy to naukowcy, eksperci w danej dziedzinie. Potrafią z powodzeniem wyjaśnić dzieciom nawet najtrudniejsze zagadnienia!

Mamy jeszcze wolne miejsca na III blok zajęć na Uniwersytecie Dzieci!

Zapraszamy dzieci w wieku 6-14 lat w Warszawie, w Krakowie i we Wrocławiu.

Napisz do nas: sekretariat@ud.edu.pl.
Chętnie podpowiemy, jak zapisać dziecko!

Przeczytaj także

#Pozytywna edukacja Jak rozbudzić pasję do nauki w szkole? Wiemy, że dzieci pasjonują się często tańcem, muzyką, piłką nożną, gotowaniem… ale czy mogą pasjonować się nauką? Jak uczynić szkołę miejscem, w którym dzieci uczą się z pasją? Pomyśl o szkole, którą znasz – czy mogłaby się jakoś zmienić, by móc lepiej inspirować uczniów? Czytaj więcej » Dominika Złakowska-Cieślak 2025-02-09

#Pozytywna edukacja Dlaczego warto przekazać 1,5% podatku Fundacji Uniwersytet Dzieci? Oprócz darowizn od osób prywatnych i firm, wielu obywateli wspiera dobroczynne inicjatywy przekazując 1,5% podatku dochodowego na rzecz wybranej fundacji. Przeczytaj, dlaczego warto przekazać te drobne środki właśnie naszej Fundacji. Czytaj więcej » Kinga Skwira 2025-01-13

#Pozytywna edukacja Jak kształtować prospołeczne postawy u dzieci i młodzieży? Od dłuższego czasu obserwujemy w Polsce zjawisko rosnącego zainteresowania młodych sprawami społecznymi. Dowiedz się, skąd bierzemy tematy zajęć dla młodzieży i co stoi za realnym zainteresowaniem młodych podjętymi projektami!
Czytaj więcej » Kamil Bujny 2024-12-11