Ustawienia prywatności (cookies)
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Aby uzyskać więcej informacji i spersonalizować swoje preferencje, kliknij „Ustawienia”. W każdej chwili możesz zmienić swoje preferencje, a także cofnąć zgodę na używanie plików cookie na poniższej stronie.
Polityka prywatności
*Z wyjątkiem niezbędnych
Współpraca
#Pozytywna edukacja

Empatia jako kompetencja przyszłości – jak rozwijamy ją na Uniwersytecie Dzieci?

Autor Anna Burzyńska Liczba komentarzy Data wpisu 2024-05-09
Współodczuwanie jest umiejętnością potrzebną w wielu aspektach naszego życia. Szczególnie w sytuacjach konfliktowych może być ono kluczowe dla ich rozwiązywania. Osoby empatyczne lepiej rozumieją otaczający je świat, zależności społeczne i relacje interpersonalne.

Jedną z najważniejszych wartości współczesnego człowieka jest rozwój osobisty. Chcemy poszerzać swoją wiedzę, a także doskonalić umiejętności i kompetencje w sferze intelektualnej, fizycznej, duchowej, emocjonalnej, a także społecznej. Rozwój osobisty jest dla nas procesem, który ma pełnić funkcję inwestycji w przyszłość nie tylko w kwestiach prywatnych, ale także zawodowych. Dzisiejszy rynek pracy stawia pracownikom konkretne wymagania. Coraz częściej doceniane są cechy osobowości, takie jak chęć nauki, dobra organizacja, pozytywne nastawienie, elastyczność, komunikatywność, czy właśnie empatia.

Z tego artykułu dowiesz się:
  • czy empatia jest kompetencją przyszłości;
  • jaką rolę pełni ona w rozwoju dziecka;
  • jak zwiększać poziom empatii;
  • jak rozwijamy empatię na zajęciach Uniwersytetu Dzieci.

Czas czytania: 8 minut.

Kompetencje przyszłości – jakie umiejętności warto rozwijać?

W raporcie Obserwatorium Kompetencji Przyszłości Fundacji Platforma z badań empirycznych w zakresie kompetencji we współczesnym rynku pracy jako kluczowe kompetencje wymieniane są: inteligencja społeczna, umiejętność efektywnej pracy w zespołach wirtualnych, przedsiębiorczość społeczna i umiejętność uczenia się przez całe życie.

W wyżej wymienionych badaniach inteligencja społeczna została zdefiniowana jako „umiejętność budowania głębokich relacji z innymi ludźmi opartych na zaufaniu, rozumieniu ich potrzeb, empatii, wyczucia i stymulowania pożądanych interakcji interpersonalnych i społecznych”.

Centrum Edukacji Obywatelskiej wśród kluczowych kompetencji przyszłości wymienia: kompetencje społeczne i obywatelskie.

Definiuje je jako „kompetencje osobowe, interpersonalne i międzykulturowe obejmujące pełny zakres zachowań przygotowujących osoby do skutecznego i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, szczególnie w społeczeństwach charakteryzujących się coraz większą różnorodnością, a także do rozwiązywania konfliktów w razie potrzeby”.

W rozstrzyganiu sporów kluczową cechą stron okazuje się właśnie empatia, dzięki której możemy „wejść w skórę” innej osoby, lepiej ją zrozumieć, a przez to podjąć odpowiednie działania w celu dojścia do konsensusu.

Sytuacje, w których występuje różnica zdań w sferze zawodowej, zdarzają się niemal codziennie, dlatego według wielu pracodawców, a także współpracowników, empatia jest jedną z cech, które warto rozwijać.

Źródło: Propozycja katalogu kompetencji przyszłości do uwzględnienia w systemie kształcenia ogólnego, Centrum Edukacji Obywatelskiej, https://biblioteka.ceo.org.pl/wp-content/uploads/sites/4/2023/04/1_Propozycja_Katalogu_kompetencji-do-redakcji.pdf, dostęp: 14.04.2024.

Współodczuwanie niezbędne w rozwoju dziecka

Według Izabeli Bancewicz w Uniwersytetu SWPS empatia odgrywa ważną rolę w rozwoju dzieci.

Jej wysoki poziom koreluje z zachowaniami prospołecznymi, natomiast deficyty występują w zaburzeniach osobowości (osobowość psychopatyczna), zaburzeniach zachowania czy zaburzeniach opozycyjno-buntowniczych.

U osób z niskim poziomem empatii występują trudności w nawiązywaniu relacji, w podporządkowaniu się, impulsywność, nadmierna wrażliwość na krytykę, poczucie krzywdy i silne reakcje, w tym szczególnie – złość.

Aby przeciwdziałać tego typu zachowaniom warto zwracać szczególną uwagę na rozwój społeczny dziecka i dbać o jego kontakty z rówieśnikami.

Empatia – czy można się jej nauczyć?

Według Centrum Zdrowia Psychicznego empatia to zdolność, którą możemy rozwijać.

 Jesteśmy również w stanie wyróżnić umiejętności składające się na współodczuwanie, a są to: 
– aktywne słuchanie, 
– rozumienie emocji, 
– asertywność, 
– otwartość na różnorodność. 

Każdą z nich możemy rozwijać i kształtować zarówno na podstawie naszych codziennych doświadczeń, jak i poprzez rozmaite ćwiczenia.

Jednym z nich jest trening aktywnego słuchania, czyli jeden ze sposobów, aby skupić się na rozmówcy i lepiej go zrozumieć. Polega on na parafrazowaniu czyjejś wypowiedzi. Przykładem może być rozpoczęcie stwierdzenia od słów „z tego, co powiedziałeś, rozumiem, że...”. To jedna z technik komunikacji interpersonalnej, która pomaga w zrozumieniu wypowiedzi drugiej osoby. Bez względu na to, czy jest to dziecko, partner, sąsiad, czy urzędnik.

Czy osoba niewidoma może grać w piłkę? – jak uczymy empatii na Uniwersytecie Dzieci

Wychodząc naprzeciw aktualnej wiedzy, Fundacja Uniwersytet Dzieci zorganizowała szereg warsztatów,  których celem było uwrażliwienie dzieci na potrzeby innych. 

Nasi studenci dowiedzieli się np. „Czy osoba niewidoma może grać w piłkę?”. Odpowiedź brzmi: TAK! Istnieje specjalna wersja gry w goalballa, w której niewidomi mają za zadanie trafić do bramki, rzucając piłką dźwiękową, czyli piłką wypełnioną specjalnymi dzwonkami. Dla uczestników warsztatów prowadzonych przez Agnieszkę Wilińską i dra Wojciecha Wilińskiego w Akademii Wychowania Fizycznego im. Polskich Olimpijczyków była to okazja do spróbowania swoich sił w grze sportowej bez użycia zmysłu wzroku. Taka aktywność wzbudziła mnóstwo zaciekawienia, radości i ekscytacji. 

Podczas zajęć mali studenci mogli również poznać i przetestować techniki prowadzenia osób niewidomych oraz przyjrzeć się dokładnie narzędziom, z których te osoby korzystają na co dzień, takim jak: mapa, książki brajlowskie czy specjalnie przystosowany kalendarz.

Ciekawostką było to, iż pierwsza część znanej dzieciom powieści pt. „Harry Potter”, która liczy 328 stron, w wersji brajlowskiej zajmuje aż 11 tomów!

Empatia w kontekście wykluczenia społecznego, czyli zajęcia z postprodukcji filmowej na kierunku Mistrz i Uczeń

Nad tym, czym jest empatia w kontekście wykluczenia społecznego, zastanawiali się również studenci postprodukcji filmowej na kierunku Mistrz i Uczeń.

Pod opieką specjalistów z Fundacji Katarynka, odpowiedzialnej za szerzenie idei audiodeskrypcji, dzięki której osoby niewidzące lub słabowidzące mogą oglądać filmy, przygotowali profesjonalną audiodeskrypcję do wybranych przez siebie materiałów filmowych.

Dowiedzieli się, jakie trudności w dostępie do kultury niosą ze sobą problemy ze wzrokiem, a także zapoznali się z procesem tworzenia audiodeskrypcji – od napisania jej tekstu przez nagranie ścieżki dźwiękowej po jej montaż z filmem.

Dzięki takim działaniom m.in. osoby niewidzące mogą partycypować w życiu kulturalnym – oglądać premiery i filmy, które są przecież nie tylko źródłem rozrywki, lecz także spoiwem integrującym społeczeństwo.

Codzienne, z pozoru oczywiste czynności mogą być dla niektórych osób wyzwaniem – o tym uczyli studenci kierunku Tematy

Kolejne warsztaty dla kierunku Tematy, czyli grupy 10- i 11-latków, które miały na celu rozwijanie empatii u dzieci, nosiły tytuł „Skąd osoby niesłyszące wiedzą, że ktoś dzwoni do drzwi?”. Poprowadziła je dr Aleksandra Szalek-Palmowska, która jest wrocławskim ekspertem od języka i kultury Głuchych. Zdradziła ona sposoby, dzięki którym osoby niesłyszące radzą sobie w świecie pełnym dźwięków.

Jednym z nich jest korzystanie z budzików, które połączone są z lampą pełniącą funkcję alarmu. Głusi są niezwykle czuli na światło, stąd pomysł, aby dźwięk zastępować właśnie nim. W ten sam sposób działają także dzwonki do drzwi. Gdy niespodziewany gość naciśnie włącznik, w mieszkaniu zaczyna migać światło.

Jednak najbardziej zaskakującym faktem była informacja, że język polski jest dla Głuchych językiem obcym i nie jest to dla nich naturalne, aby się nim posługiwać.

Słowa w języku migowym i polskim nie pokrywają się w 100%, więc często ich tłumaczenie jest dość skomplikowane. W czasie pandemii powstały nawet specjalne firmy zajmujące się tłumaczeniem teleporad lekarskich na języki migowy.

Warsztaty pokazały dzieciom, że codzienne, z pozoru oczywiste zadania, takie jak rozmowa przez telefon, mogą być dla niektórych osób wyzwaniem.

Mali studenci kierunku Odkrywanie (6-7 lat) nauczyli się migać swoje imię i nie tylko!

Pani Aleksandra Szalek-Palmowska wprowadziła w świat Głuchych także dzieci w wieku 6-7 lat, odpowiadając na pytanie „Jak rozmawiają osoby niesłyszące?”. Wytłumaczyła, na czym polega język migowy i czym różni się on od języka polskiego.

Podczas zajęć w przestrzeni wrocławskiej Mediateki dzieci nauczyły się m.in. migać swoje imię. Zadawały także mnóstwo pytań o tłumaczenie znanych im słów. Królowało pytanie: a jak pokazać..? – i tutaj padały niezliczone prośby. Szczególnie nazwy zwierząt cieszyły się dużym zainteresowaniem: koń, owca, krowa, kot, pies czy żółw.

Można było zaobserwować, jak dużo radości i ekscytacji może przynieść nauka nowego języka!

Co zrobić, gdy ktoś potrzebuje pomocy?

Studenci w tym roku akademickim rozwinęli swoją wrażliwość nie tylko w kontekście osób z niepełnosprawnościami, ale także na potrzeby naszych bliskich w sytuacjach nagłych. W tym celu stworzyliśmy warsztaty w tematyce ratownictwa medycznego.

Tytuły „Jak pracuje ratownik medyczny?” oraz „Co zrobić, gdy ktoś potrzebuje pomocy?” wprowadziły dzieci w świat pracy ratowników – Katarzyny Gozdowskiej i Bartosza Ćwika – oraz przygotowały je do podjęcia działań w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia.

Uczestnicy zdobyli wiedzę i umiejętności w zakresie pierwszej pomocy: od wykonania telefonu do dyspozytora aż po resuscytację krążeniowo-oddechową. Korzystali oni z bandaży, fantomów, a nawet chętnie pełnili rolę osób poszkodowanych w wypadkach, aby przyswoić wiedzę w praktyce.

Z zadziwieniem pełnym dumy obserwowaliśmy zaangażowanie tak młodych osób w aktywności mające w przyszłości służyć pomocy innym.

Masz ochotę na więcej inspiracji dydaktycznych?

W ramach rozwoju kompetencji, jaką jest empatia, powstał także scenariusz lekcji, dzięki któremu dzieci w całej Polsce mają szansę zapoznać się z pracą dyspozytora medycznego, a także uzyskać odpowiedź na pytanie: „Jak udzielić pierwszej pomocy?”. 

  • Zachęcamy wszystkich nauczycieli do skorzystania z naszych materiałów edukacyjnych! Jak udzielić pierwszej pomocy? – zobacz scenariusz >>
  • Masz dziecko w wieku 6-16 lat i szukasz dodatkowych zajęć dla niego, dzięki którym rozwinie kompetencje przyszłości? Zapraszamy do rekrutacji na nowy rok szkolny! 

Sobotnie naukowe warsztaty w Krakowie, Warszawie i Wrocławiu to pasjonująca przygoda! Nie przegap rekrutacji na nowy rok szkolny!
Zapisz się do newslettera i odbierz prezent >> zapisuję się.
Artykuły, które mogą Cię zainteresować:
→ Smaczne i zdrowe… zajęcia z dietetyki >>
→ Zadania domowe – potrzebne czy nie? >> 
→ Dziecięca ciekawość jest ważna! >>

Zobacz, jak w soboty rozbudzamy w dzieciach pasję do nauki! >> oferta zajęć dla dzieci.

Przeczytaj także

#Pozytywna edukacja Jak zorganizować edukację domową – praktyczne porady dla rodziców [wywiad] Coraz więcej rodziców rozważa edukację domową jako alternatywę dla tradycyjnej szkoły. Ale pojawiają się też pytania: Czy dam sobie radę? Jak zorganizować naukę? Skąd czerpać materiały? A co z kontaktami z rówieśnikami? Porozmawialiśmy o tym z doświadczoną mamą! Czytaj więcej » Autor Katarzyna Pluskota Liczba komentarzy Data wpisu 2025-05-22 #Pozytywna edukacja Zapraszamy do wspólnej naukowej przygody! Zobacz, jak wyglądały sobotnie zajęcia w III bloku Obejrzyj galerię zdjęć i zobacz swoje dziecko podczas naukowej misji! A może jesteś rodzicem, który szuka dodatkowych zajęć dla swojej pociechy? Nie czekaj do początku roku i zapisz swoje dziecko na IV blok zajęć! Czytaj więcej » Autor oprac. zbiorowe Liczba komentarzy Data wpisu 2025-04-01 #Pozytywna edukacja Trzy sposoby na fascynujące lekcje – zgłoś klasę, a resztę zostaw nam Każdy nauczyciel wie, jak trudno czasem zainteresować uczniów tematem lekcji. Szkolna rutyna, podręcznikowe definicje i schematyczne ćwiczenia mogą sprawiać, że nawet najciekawsze zagadnienia wydają się nużące. Mamy rozwiązanie – nasi naukowcy oczarują Twoich uczniów wiedzą! Czytaj więcej » Autor Katarzyna Bańczyk-Skubała Liczba komentarzy Data wpisu 2025-03-14