#UDdlaDorosłych

Zadania domowe – potrzebne czy nie?

Joanna Gulczyńska 2024-02-23

Rezygnacja z zadań domowych wywołuje wiele emocji w publicznej dyskusji. Nauczyciele i rodzice, zamiast współpracować w budowaniu jak najlepszych warunków do uczenia się dziecka, przerzucają się argumentami o ich szkodliwości i sensowności.

Prace domowe są jednym z narzędzi edukacyjnych. Natomiast warto zauważyć, że ich skuteczność zależy od ich jakości, ilości oraz tego, na ile są zintegrowane z procesem uczenia i czy ich zadawaniu towarzyszy refleksja: „Po co?”.

Z tego artykułu dowiesz się:

jakie są najważniejsze cechy wartościowych zadań domowych,
jak pomóc dziecku przyswajać i utrwalać wiedzę,
co zaproponować dziecku zamiast standardowych zadań domowych,
jak ćwiczyć czytanie w domu,
jak rozwijać motorykę małą i dużą,
jakie zadania domowe nie niosą wartości edukacyjnych.

Czas czytania: 7 minut.

Dzieci nie uczą się wyłącznie w szkole, lecz w każdym momencie, w którym mają szansę zadawać pytania i aktywnie, samodzielnie poszukiwać na nie odpowiedzi. Także podczas zabawy! To zupełnie naturalny, a wręcz ulubiony sposób uczenia się. Dlatego wartościowe zadania domowe to takie, które:

wymagają od dzieci badawczej lub twórczej aktywności,
angażują zmysły,
odpowiadają na potrzeby związane z zabawą i ruchem,
pozwalają na wykorzystywanie wiedzy w praktyce.

To są warunki, które sprzyjają efektywnemu uczeniu się. Sprawiają, że nauka jest przyjemna, aktywności pochłaniają, mają sens i znaczenie dla dziecka – a mózg pracuje na najwyższych obrotach!

Aby zrozumieć rolę zadań domowych, warto wrócić do tego, czym jest wiedza i jak powstaje. Otóż, żaden nauczyciel nie jest w stanie przekazać komuś wiedzy. Każdy z nas buduje ją sam z informacji, które pozyskał. Skąd? Z różnych źródeł – od nauczyciela, od rówieśników, z książki, ale także od rodzica, dziadka, z Internetu, filmu... środowiska, w którym na co dzień funkcjonuje.

Po uzyskaniu informacji potrzebny jest czas na przetworzenie i zrozumienie, na uruchomienie wiedzy – a więc jej zastosowanie. Jak ten cały proces zmieścić w 45-minutowej jednostce lekcyjnej? Bez dodatkowej aktywności w domu jest to często niemożliwe.

Kluczowe będą te momenty w ciągu dnia, w których dzieci wykorzystają w praktyce wiedzę i umiejętności zdobyte w szkole.

Przykłady obszarów i zadań:

matematyka – pomiar składników podczas przygotowywania posiłków, pomiary pomieszczeń w domu, rozpisywanie planu dnia co do godziny;
pisanie – przygotowanie listy zakupów, prowadzenie pamiętnika;
czytanie – odczytywanie różnych instrukcji (np. do gier planszowych), odczytywanie przepisów kulinarnych;
przyroda – pielęgnowanie domowych roślin i obserwacja procesu ich wzrostu, obserwacja zmian w przyrodzie o różnych porach roku podczas rodzinnych spacerów.

To tylko kilka przykładów. Nie zapominajmy, że wiedzę można uruchamiać przy okazji różnych aktywności w domu. A przy okazji stworzyć przestrzeń do rozwoju ważnych umiejętności życiowych i społecznych.

Niezaprzeczalnie umiejętność czytania należy systematycznie ćwiczyć. Im sprawniej dziecko czyta, tym bardziej rozwija myślenie, pamięć, koncentrację czy ogólnie język. Późniejsze kłopoty z nauką najczęściej wynikają z tego, że dzieci nie potrafią czytać ze zrozumieniem. Widać to bardzo dobrze na przykładzie samodzielnego odrabiania prac domowych – dzieci mają z nimi trudności i przeżywają stres, bo po prostu nie rozumieją poleceń.

Istotne jest więc systematyczne trenowanie umiejętności czytania, a czas poświęcony w szkole to stanowczo za mało. Odpowiedni dobór lektury jest kluczowy! Im tekst ciekawszy dla dziecka, tym bardziej go angażuje, a mózg pracuje coraz efektywniej. Już samo słuchanie książek we wczesnym dzieciństwie wpływa na późniejszą pasję do czytania i umiejętności językowe.

Dziecko zupełnie naturalnie przyswaja taki sposób spędzania rodzinnego czasu. Kluczową rolę w tym procesie odgrywają rodzice, którzy towarzyszą dzieciom, czytając im na głos albo słuchając czytanej przez dziecko lektury.

Szczególnie w klasach 1-3 ważny jest trening motoryki małej, bo przedszkolny trening okazuje się zazwyczaj niewystarczający. Obserwujemy spadek sprawności manualnej dzieci. Skutkuje to m.in. trudnościami z pisaniem, manipulacją przedmiotami, ograniczeniami w aktywnościach ruchowych.

Zadania domowe mogą więc polegać na aktywnościach manualnych, doskonalących małą motorykę, jak np. rysowanie (z wykorzystaniem różnych narzędzi), zabawy ciastoliną.

Podobnie jest z koordynacją wzrokowo-ruchową. Wiele dzieci z klas 1-3 ma duże trudności w tym obszarze. Zadania domowe polegające na: graniu w kosza, myciu okien, układaniu klocków, robótkach ręcznych etc. mogą pomóc dziecku w przezwyciężeniu trudności i rozwinięciu potencjału manualnego.

Nauka w domu może być fascynującym uzupełnieniem i utrwaleniem wiedzy zdobytej w szkole. Nauka przez doświadczenie, zaangażowanie zmysłów, w trakcie zabawy to pobudzanie mózgu do najbardziej efektywnej pracy.

Takie zadania domowe mają sens!

Dostosowanie prac domowych do potrzeb, tempa pracy dziecka jest szansą na indywidualizację procesu uczenia, o którą często trudno w bardzo licznych klasach. A to z kolei buduje przestrzeń do rozwijania zainteresowań i predyspozycji ucznia.

Kiedy prace domowe są nieefektywne i bezsensowne?

kiedy nie uwzględniają indywidualnych potrzeb i stylu uczenia się dziecka;
kiedy są niedostosowane do wieku i możliwości dziecka – są zbyt trudne lub zbyt łatwe, co niszczy motywację dziecka do uczenia się;
kiedy nie pokazują praktycznych zastosowań zdobywanej wiedzy;
kiedy polegają na powtarzaniu tych samych rodzajów czynności, bez większego zróżnicowania – wówczas wkrada się monotonia i nuda, której mózg nie lubi;
kiedy polegają na wyuczeniu się na pamięć jakiejś partii materiału – bez wcześniejszej refleksji, na ile dane zagadnienie dziecko w ogóle zrozumiało;
kiedy wywołują stres, np. w sytuacji, gdy polecenie jest niezrozumiałe – mózg w stresie nie pracuje efektywnie.

Wspierajmy dzieci w ich rozwoju, współpracując przy codziennych obowiązkach, dając im okazję do samodzielności i odpowiedzialności. Używajmy wszystkich zmysłów w poznawaniu świata.

Artykuły, które mogą Cię zainteresować:

→ Edukacja finansowa, czyli jak rozmawiać z dziećmi o pieniądzach
→ Dziecięca ciekawość jest ważna!
→ Jakie gry planszowe dla dzieci warto znać?
Zobacz, jak w soboty rozbudzamy w dzieciach pasję do nauki! >> oferta zajęć dla dzieci.