Dzieci lubią ciasteczka!

My też, dlatego wykorzystujemy je do zapamiętywania informacji o tym, jak korzystasz z serwisu, żeby lepiej go do Ciebie dostosowywać.

Dostępne ustawienia plików cookie:

sprawdź naszą politykę cookies
#Pozytywna edukacja

Budujmy odporność psychiczną dzieci z programem „Ja w świecie emocji”

Autor Katarzyna Pluskota Liczba komentarzy Data wpisu 2024-10-09
10 października – Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. To dobry moment, by pochylić się nad sposobami profilaktyki zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. 

Rozmowa z dzieckiem o emocjach oraz regularne zajęcia pomagają uczniom lepiej zrozumieć siebie i swoje potrzeby, co przekłada się na ich codzienne funkcjonowanie.

Lekcje o emocjach dla dzieci oraz ćwiczenia grupowe wzmacniają poczucie wartości, integrują klasę i rozwijają empatię, a to stanowi solidną podstawę dla zdrowia psychicznego młodzieży.

Na podstawie naszego wieloletniego doświadczenia w tworzeniu scenariuszy zajęć (m.in. o emocjach) i warsztatów kompetencyjnych zbudowaliśmy program na godziny wychowawcze „Ja w świecie emocji”, z którego może skorzystać każdy uczeń. 

Program na godziny wychowawcze Fundacji Uniwersytet Dzieci został nagrodzony w sobotę 5 października 2024 roku w konkursie „Plan dla edukacji”. Wygrał w kategorii kondycja psychiczna.

  • Jeśli jesteś nauczycielem-wychowawcą klas 5-8 – dowiedz się, jak zgłosić klasę do programu >> tutaj.
  • Jeśli jesteś rodzicem – prześlij ten artykuł wychowawcy Twojego dziecka!

 

Z tego artykułu dowiesz się: 
– dlaczego warto kształtować umiejętność zarządzania emocjami;
– skąd się biorą emocje i jak działają;
– po co nam trudne emocje;
– jak pomóc dzieciom (uczniom) w rozwijaniu umiejętności zarządzania emocjami i zdolności komunikacyjnych;
– czym jest program na godziny wychowawcze „Ja w świecie emocji”;
– co o programie mówią uczniowie i nauczyciele.
Czas czytania: 7 minut

Zarządzanie emocjami to kluczowa umiejętność

złożone dłonie, a na nich znajduje się kwiatek
Żyjemy w świecie nieprzewidywalnych zmian, a kompetencje społeczne są tymi, które pozwalają na szybkie przystosowanie się. Ich fundamentem jest zdolność zarządzania emocjami, która odpowiednio rozwijana, pozwala efektywnie reagować w różnych sytuacjach.

Odpowiednie zarządzanie emocjami zwiększa szansę na sukces zawodowy, a co najważniejsze, prowadzi do szczęśliwego i spełnionego życia.

Umiejętności w tej dziedzinie mogą stanowić istotny element w profilaktyce zdrowia psychicznego dzieci, które, szczególnie w ostatnich latach, wymaga coraz większej uwagi.

Choć zarządzanie emocjami jest niezwykle ważne, nie jest ono powszechnie włączone do systemu edukacji jako osobny przedmiot. Tymczasem lekcje wychowawcze mają ogromny potencjał, by rozwijać te umiejętności.

Rola wychowawcy w tym procesie jest nieoceniona, ale wymaga solidnego wsparcia i odpowiednich narzędzi, by skutecznie pomagać dzieciom w rozwoju emocjonalnym.

Skąd się biorą emocje i jak działają?

dziewczyna trzyma dłoń na ustach
Aby lepiej zrozumieć mechanizmy emocji, warto odwołać się do koncepcji „trójjedynego mózgu” (triune brain), stworzonej przez neurologa Paula MacLeana. 

1. Mózg gadzi
Najstarsza część mózgu, która odpowiada za instynktowne reakcje związane z przetrwaniem. Gdy odczuwamy strach, ta część mózgu przygotowuje nas do walki lub ucieczki, co pokazuje, jak emocje mogą automatycznie kierować naszymi działaniami. Działa automatycznie, skupiając się na natychmiastowych potrzebach, bez refleksji nad konsekwencjami. To tłumaczy, dlaczego czasami działamy impulsywnie pod wpływem emocji.

2. Mózg czujący
Odpowiada za emocje i więzi społeczne. To tutaj rodzą się uczucia takie jak radość, smutek czy miłość, które wpływają na nasze relacje z innymi. To „serce” mózgu, które reaguje na bodźce emocjonalnie i intuicyjnie. Nie możemy go kontrolować – nie mamy wpływu na to, czy coś poczujemy, czy nie.

3. Mózg myślący
Najmłodsza część mózgu, odpowiedzialna za myślenie abstrakcyjne, planowanie, rozumowanie logiczne i podejmowanie decyzji. Dzięki niej mamy możliwość świadomego zarządzania emocjami. To „intelektualny” mózg, zdolny do analizowania, rozważania różnych opcji i podejmowania skomplikowanych decyzji. Mamy możliwość kierowania pracą tej części mózgu.

Schemat działania emocji można opisać w następujący sposób:
Najpierw odbieramy bodziec pochodzący z otoczenia (na przykład widok groźnego zwierzęcia) albo z naszego wnętrza (jak choćby jakieś wspomnienie), co wywołuje w nas określoną reakcję fizjologiczną. Zaczynamy zdawać sobie sprawę z tego, co dzieje się w naszym organizmie i identyfikujemy emocje, czyli łączymy te fizyczne odczucia z naszym stanem emocjonalnym.

Następnie, po analizie sytuacji, podejmujemy konkretne działania. Na przykład, gdy wspomnienie wywoła w nas smutek, możemy zdecydować się na rozmowę z bliską osobą, co zwykle poprawia nasz nastrój.

Emocje, zarówno te pozytywne, jak i trudne, pełnią funkcję sygnalizacyjną, informując nas o zagrożeniach lub naszych potrzebach. Umiejętność zarządzania emocjami u dzieci polega na rozpoznawaniu tych sygnałów i odpowiednim reagowaniu, co stanowi ważny element wspierania ich zdrowia psychicznego.

Po co nam trudne emocje?

Nie ma emocji „złych” – są jedynie te, które są trudne do przeżywania. Potrzebujemy wszystkich, ponieważ są to dla nas informacje pozwalające orientować się w świecie wewnętrznym i zewnętrznym.

Edukacja emocjonalna dzieci pomaga zrozumieć, że każda emocja jest cennym komunikatem, który mówi nam coś o nas samych. 

Strach to sygnał ostrzegawczy – „uciekaj!” – który przygotowuje nas do działania, natomiast smutek mówi „zatrzymaj się!” i pozwala na refleksję i skupienie się na wewnętrznych potrzebach. Złość możemy odczytać jako „walcz!” i pełni funkcję mobilizującą. Daje energię do obrony swoich granic. 

Uczenie dzieci radzenia sobie z tymi emocjami może przynieść ogromne korzyści w życiu dorosłym, poprawiając ich relacje z otoczeniem oraz wspierając rozwój zdrowia psychicznego.

Dołącz do programu „Ja w świecie emocji” i pomóż uczniom nazwać swoje emocje

Rekrutację do pilotażowej edycji programu rozpoczęliśmy w sierpniu 2023 roku. Zainteresowanie przerosło nasze oczekiwania. Szacowaliśmy, że zgłosi się ok. 500 nauczycieli, tymczasem zapisało się 2 170 wychowawców z 39 880 uczniami!

Taki wynik to tylko dowód na to, że program wpisał się w aktualne potrzeby edukacyjne, a temat rozwijania inteligencji emocjonalnej uczniów jest ważny dla nauczycieli.

Z myślą o wychowawcach i uczniach szkół podstawowych powstał program realizacji godzin wychowawczych pt. „Ja w świecie emocji”. Wyjątkowa propozycja w skali kraju, gdyż do zajęć z wychowawcą nie istnieją założenia podstawy programowej, podręczniki czy zeszyty ćwiczeń.

Program pozwala wzmacniać więzi w klasie. Dzięki niemu uczniowie poznają swoje mocne strony, budują relacje i odporność psychiczną. Jako Fundacja Uniwersytet Dzieci chcemy wspierać dzieci w szkole i przygotować do dorosłego życia.

Program podzielony został na 7 modułów skupionych wokół różnych obszarów. Uwzględniając różnice i wyzwania rozwojowe uczniów, ich zainteresowania oraz doświadczenia, przygotowaliśmy osobne rozkłady lekcji dla klas 5-6 i 7-8.

Zajęcia, które odbywają się w ramach godzin wychowawczych, skupiają się na tym, aby uczniowie mogli lepiej zrozumieć i nazwać swoje emocje. Jest to niezwykle ważne, szczególnie w kontekście profilaktyki zdrowia psychicznego dzieci, ponieważ regularne ćwiczenia w zakresie rozpoznawania i wyrażania emocji pomagają budować odporność psychiczną.

W odpowiedzi na pytanie, co dało uczniom uczestnictwo w programie, nauczyciele najczęściej wskazywali:
  • wzrost świadomości uczniów w obszarze rozpoznawania, nazywania i radzenia sobie z emocjami;
  • lepsze zintegrowanie klasy;
  • wzmocnienie umiejętności współpracy i empatii;
  • lepsze poznanie siebie, swoich mocnych stron;
  • wzmocnienie poczucia własnej wartości.

W ramach programu dzieci uczą się, jak identyfikować swoje mocne strony, rozwijają umiejętność współpracy, a także budują relacje w klasie. Tego typu edukacja emocjonalna dzieci wspiera ich rozwój osobisty i przygotowuje do dorosłego życia.

Czy uczniowie biorący udział w projekcie faktycznie rozwinęli swoje kompetencje emocjonalne?

Celem programu „Ja w świecie emocji” jest wspieranie rozwoju społecznych i emocjonalnych kompetencji uczniów. Po przeprowadzeniu ankiet wśród nauczycieli, aż 97% z nich stwierdziło, że uczniowie odczuli pozytywne efekty uczestnictwa. Zwiększyła się ich świadomość w zakresie rozpoznawania i zarządzania emocjami, co wpłynęło na poprawę relacji w klasie.

W ankiecie zapytaliśmy nauczycieli o to, co dało młodzieży uczestnictwo w programie.
  • Zdecydowana większość wskazywała na wzmocnienie integracji klasy.
  • Uczniowie stali się bardziej otwarci na siebie wzajemnie, przełamywali bariery komunikacyjne.
  • Poprawiły się relacje w klasie, nadwyrężone w niektórych przypadkach przez konflikty.
  • Liczne ćwiczenia, oparte przede wszystkim na pracy w grupach, umożliwiły rozwój umiejętności współpracy.

Równie często nauczyciele podkreślali, że uczniowie zyskali większą świadomość własnych emocji, dzięki temu mogli lepiej zrozumieć siebie i swoje potrzeby, bardziej refleksyjnie podchodzić do swoich zachowań. Rozwinęli umiejętność rozpoznawania, nazywania emocji i radzenia sobie z nimi, wzrosła także ich empatia.

Wielu wychowawców wskazało także, że dzięki udziałowi w programie uczniowie zidentyfikowali swoje mocne strony i wzmocnili poczucie własnej wartości, to przełożyło się pozytywnie na ich postawy i samopoczucie.

Zapisy trwają do 30 października!

Jeśli jesteś wychowawcą, możesz jeszcze dołączyć ze swoją klasą do projektu i wzmocnić uczniów w obszarze zdrowia psychicznego!

Dołącz do programu >>
Zapisy trwają do 30 października!

Lista pozostałych projektów Uniwersytetu Dzieci w Klasie dostępna tutaj.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o naszym programie – pobierz Raport za rok 2023/24.
Raport „Ja w świecie emocji” 2024

Artykuł opracowano na podstawie:

1. Gulczyńska J., Jak wspierać uczniów w radzeniu sobie z trudnymi emocjami, https://www.edu-akcja.pl/publikacje/artykuly/dzieci-szkolne/jak-wspierac-uczniow/, dostęp: 9.10.2024.
2. Ja w świecie emocji. Raport z realizacji pierwszej edycji programu na godziny wychowawcze w roku szkolnym 2023/24, Fundacja Uniwersytet Dzieci, Kraków 2024.
3. Materiały wewnętrzne Fundacji Uniwersytet Dzieci.

Partnerzy projektu

Te materiały mogą Cię zainteresować

Przeczytaj także

#Pozytywna edukacja Dlaczego warto przekazać 1,5% podatku Fundacji Uniwersytet Dzieci? Oprócz darowizn od osób prywatnych i firm, wielu obywateli wspiera dobroczynne inicjatywy przekazując 1,5% podatku dochodowego na rzecz wybranej fundacji. Przeczytaj, dlaczego warto przekazać te drobne środki właśnie naszej Fundacji. Czytaj więcej » Autor Kinga Skwira Liczba komentarzy Data wpisu 2025-01-13 #Pozytywna edukacja Jak kształtować prospołeczne postawy u dzieci i młodzieży? Od dłuższego czasu obserwujemy w Polsce zjawisko rosnącego zainteresowania młodych sprawami społecznymi. Dowiedz się, skąd bierzemy tematy zajęć dla młodzieży i co stoi za realnym zainteresowaniem młodych podjętymi projektami!
Czytaj więcej »
Autor Kamil Bujny Liczba komentarzy Data wpisu 2024-12-11
#Pozytywna edukacja Dołącz do #GivingTuesday – wspieraj edukację dzieci i zmieniaj przyszłość! W świecie, który często koncentruje się na zakupach i konsumpcji, Giving Tuesday staje się odpowiedzią na zgiełk Black Friday i Cyber Monday. Dołącz do nas i spraw, by ten dzień stał się świętem edukacji, zmieniającym życie młodych ludzi w Polsce! Chcemy w wyjątkowy sposób podziękować Ci za zostanie Darczyńcą. Czytaj więcej » Autor Katarzyna Pluskota Liczba komentarzy Data wpisu 2024-12-02